4 Nigeriaanse boeren en hun dorpen ontvangen 15 miljoen euro schadevergoeding vanwege olievervuiling in hun dorpen. Oorzaak: lekken in pijpleidingen van Shell. Daarmee komt een einde aan een rechtszaak die 15 jaar heeft geduurd. Maar waar ging deze zaak eigenlijk over

In 2008 startten 4 boeren samen met Milieudefensie een rechtszaak tegen het hoofdkantoor van Shell in Den Haag. Aanleiding is de olievervuiling in de dorpen Oruma, Goi en Ikot Ada Udo in de Nigerdelta in Nigeria. De olievervuiling vond plaats tussen 2004 en 2007.

In januari 2021, 15 jaar later wonnen we de zaak. Shell moet van de rechter aan de boeren een schadevergoeding betalen en een lek-detectiesysteem aanleggen. Na onderhandelingen werd de hoogte van de schadevergoeding in december 2022 bekend gemaakt (15 miljoen euro).

Baanbrekende rechtszaak

Dit was een baanbrekende zaak. Voor het eerst in de geschiedenis werd het hoofdkantoor van een multinational verantwoordelijk gehouden voor de schade die een dochterbedrijf in het buitenland heeft veroorzaakt. Shell verzette zich hier jarenlang tegen. Op het hoofdkantoor was men van mening dat de zaak in Nigeria moest plaatsvinden. Maar daar was de Nederlandse rechter het niet mee eens.

Kort samengevat vroegen wij 3 dingen aan de rechter:

• Shell moet het lekken van olie stoppen én voorkomen dat er opnieuw olie uit pijpleidingen lekt;
• Shell moet zijn eigen troep opruimen;
• Shell moet verantwoordelijkheid nemen en een schadevergoeding betalen aan de eisers.

Rampzalige gevolgen olievervuiling

Jaarlijks lekt er 240 miljoen liter olie de Nigerdelta in. Hierdoor raken rivieren en landbouwgrond ernstig vervuild. Met grote gevolgen: mensen worden ziek omdat ze olie binnenkrijgen via hun eten, het water dat ze drinken en de lucht die ze inademen.

Vrouwen krijgen 2x zo vaak miskramen als in de rest van Nigeria. En de kindersterfte in de Nigerdelta is extreem hoog. Mensen lijden honger omdat in de rivieren geen vissen meer leven en hun akkers nauwelijks meer iets opleveren. De werkloosheid in de regio is groot en er is sprake van extreem geweld. Allemaal het gevolg van de olievervuiling van bedrijven als Shell.

Onze rechtszaak

Wij zijn deze rechtszaak gestart om 2 redenen:

• Omdat Shell in Nigeria niet bereikbaar is voor bewoners;
• Omdat Shell in Nederland geen verantwoordelijkheid neemt voor de vervuiling in Nigeria.

Hoe zit het nu precies met Shell's verantwoordelijkheid? Dat lees je hieronder:

Slecht onderhouden en zeer verouderde pijplijnen

Uit al het onderzoek dat we in de loop van de jaren hebben verzameld, blijkt: Shell onderhoudt zijn pijpleiding niet of nauwelijks. Verouderde pijpleidingen bleven jaren liggen, waardoor ze gingen roesten. Met lekkages tot gevolg.

Sabotage is geen excuus

Dit was de hoofdvraag in de zaak: is Shell verantwoordelijk voor de schade die is aangericht door de olie die uit zijn pijpleidingen lekte? 

• Nee, zegt Shell. Die lekkages zijn ontstaan door sabotage. En daar kan Shell, vindt het zelf, weinig aan doen.
• Ja, zeggen wij. Shell moet bewijzen dat het om sabotage gaat. En Shell moet voldoende hebben gedaan om sabotage te voorkomen.

Shell deed weinig om sabotage te voorkomen

Volgens Shell's eigen cijfers is sabotage aan de orde van de dag in Nigeria. Je mag dus van Shell verwachten dat het maatregelen neemt om sabotage te voorkomen. Shell maakte echter gebruik van achterhaalde technieken, waardoor lekken niet snel genoeg ontdekt werden en niet op tijd gestopt konden worden. Ook zette Shell nauwelijks beveiligers in om de pijpleidingen te bewaken. Ongebruikte olieputten werden niet afgesloten en pijpleidingen werden niet onder de grond gelegd.

Shell reageert niet goed op lekkages

Elk bedrijf dat te maken heeft met lekkages, zal proberen de problemen zo snel mogelijk op te lossen. Daarom is het ook zo vreemd dat Shell in Nigeria bijna niet ingrijpt bij lekkages. Shell reageert vaak langzaam en onvoldoende. De systemen die Shell gebruikte waren sterk verouderd, waardoor Shell niet op afstand leidingen kon afsluiten. Shell had ook onvoldoende geschoold personeel in dienst om direct in actie te kunnen komen bij een lekkage.

Shell ruimt olievervuiling niet goed op

Shell is verplicht olievervuiling op te ruimen. Maar het duurt vaak maanden voor aan de schoonmaak van een lekkage wordt begonnen. En de schoonmaak zelf is in de meeste gevallen niet grondig genoeg. Hierdoor kunnen bewoners geen voedsel meer verbouwen op hun eigen grond. Uit een recent rapport blijkt bovendien dat Shell bedrijven inhuurt die nauwelijks ervaring hebben met het opruimen van olielekken.

Shell in Nederland is medeverantwoordelijk

Shell Nederland heeft meerdere malen voor de rechter gezegd dat het niet verantwoordelijk is voor wat het dochterbedrijf in Nigeria doet. Daar was de rechter het niet mee eens. Een moederbedrijf is wel degelijk aansprakelijk voor wat het dochterbedrijf doet. Shell bepaalt in Nederland het beleid en stuurt dochterondernemingen aan. Uit documenten blijkt dat Shell betrokken was bij de bedrijfsvoering in Nigeria. Het moederbedrijf stuurde waar nodig bij. Maar de de olievervuiling en het lot van de gemeenschappen had daarbij duidelijk geen prioriteit.

15 jaar wachten op gerechtigheid is te lang

Het is natuurlijk fantastisch dat we deze zaak gewonnen hebben. Maar 15 jaar wachten op gerechtigheid is te lang. Zeker in een gebied waar het overgrote deel van de mensen de leeftijd van 45 jaar niet eens haalt. De uitspraak kwam voor de 4 oorspronkelijke eisers dan ook te laat. Ze zijn inmiddels alle 4 overleden. Hun families hebben de zaak van hen over genomen.

Shell gaat door met boren

In 2021 wonnen we niet alleen deze rechtszaak over olievervuiling van Shell. Ook onze Klimaatzaak tegen Shell sloten we met een overwinning af. In de laatste zaak oordeelde de rechter dat Shell zijn CO₂-uitstoot in 2030 met 45% moet hebben verminderd.

Die uitspraak betekent dat Shell geen nieuwe olie- en gasvoorraden meer aan kan boren. Toch is dat precies wat Shell van plan is. Shell wil wereldwijd op 700 nieuwe plekken naar olie en gas boren. Ook in onze eigen Waddenzee en voor de kust van Nigeria en Argentinië.

Samen kunnen we voorkomen dat dit gebeurt. Doe je mee? Dan zorgen we dat Shell zich aan het vonnis houdt.

Foto bovenin: een jonge Ogoni kijkt omhoog naar zwarte rookwolken veroorzaakt door een brandende oliepijplijn van Shell. De brand duurde op dat moment al weken. Fotograaf: George Osodi.